History

 Keeb Kwm Hmoob Kav Tos Liv (Catholic)

 Tus Chiv Keeb Kwm Txiv Plig Nyiaj Pov (Yves Bertrais) Leej twg yog tus chiv thiab yog vim li cas?Txiv Plig Nyiaj Pov (Fr. Yves Bertrais) yug hnub tim 30 lub 7 hli, xyoo 1921, nyob hauv ib tsev neeg ntseeg txog Yes Xus, nyob lub zos Prinquiau ze Nantes, Fuaj Kuj teb. Nws txiv hu ua Louis Bertrais, nws niam hu ua Lucie Clochard. Txiv Plig Nyiaj Pov yog tus tub hlob. Nws muaj Plaub tug kwv, Plaub tug muam.

Thaum Txiv Plig Nyiaj Pov muaj 12 xyoo, muaj ib hnub lub xyoo kawg uas nws kawm ntawv nyob hauv lub zos nws yug los, Txiv Plig Nyiaj Pov tau hnov Tswv Ntuj lub suab tshoj nws lub siab kom nws npaj lub neej mus tshaj Yes Xus lub Moo Zoo rau pej kum teb, rau tej haiv neeg uas tseem tsis tau paub Yes Xus. Vim qhov ntawd, thiab vim nws tso siab tias yog txoj kev uas Ntuj npaj rau nws taug, nws thiaj tuaj txog Los Tsuas teb.Vim li cas Txiv Plig Nyiaj Pov thiaj tuaj nrog Hmoob nyob? Yog vim Txiv Plig Nyiaj Pov taug txoj kev uas nws tau hnov Tswv Ntuj npaj tseg rau nws. Txiv Plig Nyiaj Pov thiaj tau ncaim nws lub teb chaw tuaj mus rau pej kum teb.

Txiv Plig Nyiaj Pov tuaj txog rau Paj Xas, Los Tsuas teb lub 2 hlis ntuj, tim 16, xyoo 1948. Hnub tim 21 lub 1 hlis, xyoo 1950, Txiv Plig Nyiaj Pov tuaj txog rau Moos Loob (Luam Phab Npas). Nyob ib ncig ntawm Luam Phab Npas, muaj ntau haiv neeg nyob xws li: cov Los Tsuas, cov Khab Mub, cov Co ( Yao ), cov Hmoob (thaum ntawd nws tsuas paub Hmoob lub npe hu ua Miao no xwb). Muaj ntau haiv neeg, ces Txiv Plig Nyiaj Pov tus tswj yuav kom Txiv Plig Nyiaj Pov txiav txim siab saib nws yuav mus nrog haiv neeg twg nyob.Thaum Txiv Plig Nyiaj Pov mus xyuas txhua haiv neeg tas lawm, nws thiaj tau txiav txim siab tias nws yuav mus nrog Hmoob nyob pem ib lub zos hu ua Roob Nyuj Qus. Ces hnub tim 17 lub 4 hli xyoo 1950, Txiv Plig Nyiaj Pov thiaj tau tuaj nrog Hmoob nyob kiag los txog rau niaj hnub no.Mus nrog Hmoob nyob zoo li cas?

Thaum Txiv Plig Nyiaj Pov mus txog rau pem Hmoob zos, mas thawj yim Hmoob uas txais Txiv Plig Nyiaj Pov los nyob rau hauv lawv tsev hu ua Yaj Txiaj Tswb uas yog Yaj Zam Nob txiv.Txiv Plig Nyiaj Pov nrog lawv nyob tau 3 lub hlis ces cov neeg hauv zos thiaj tuaj pab ua tau ib lub tsev rau Txiv Plig nyob. Lub sij hawm ntawd lub zos Hmoob tsis to taub hais tias yog vim li cas Txiv Plig Nyiaj Pov thiaj li xav nrog lawv nyob, vim yog Txiv Plig yog ib tug Txiv Plig, ho lawv yog ib cov Hmoob teev dab qhuas thiab lawv tsis xav txais kev ntseeg. Tsis tas li ntawd, Yaj Txiaj Tswb thiab Yaj Zam Nob (uas yog yim neeg Hmoob uas xub txais Txiv Plig Nyiaj Pov mus nrog lawv nyob) puav leej yog ob tug txiv neeb txiv yaig nyob hauv zos.Txiv Plig Nyiaj Pov yeej paub tias Hmoob tsis kam txais kev ntseeg sai tab sis nws tuaj yeem ua siab ntev nrog Hmoob nyob. Txiv Plig pib kawm lus Hmoob, kawm Hmoob tej kev coj noj coj ua, kev lis kev cai thiab tej dab neeg. Nws pom hais tias kawm lus Hmoob mas tsis yooj yim vim Hmoob tsis muaj ntawv. Ces Txiv Plig Nyiaj Pov thiaj pib tsim ib cov ntawv los pab nws, kom nws khaws tau tej lus Hmoob uas nws kawm tseg. Nws nrog Hmoob nyob, nws xyaum coj lub neej thiab tus yam ntxwv zoo li Hmoob. Ces los txog rau xyoo 1951 cov laus neeg hauv lub zos uas nws nyob thiaj li tua ib tug npua, ua ib roog mov los tis ib lub npe Hmoob rau Txiv Plig Bertrais hu ua NYIAJ POV.

Txij hnub ntawd los, Hmoob sawv daws thiaj hu Txiv Plig ua ” Txiv Plig Nyiaj Pov “.Tsim Ntawv Hmoob RPA (Romanized Popular Alphabet)? Tib lub sij hawm uas Txiv Plig Nyiaj Pov tuaj nrog Hmoob nyob pem Roob Nyuj Qus, mas kuj muaj lwm cov neeg pej kum teb tuaj qhia txog kev ntseeg Yes Xus (Plos Tes Tas – Protestant) rau cov Hmoob nyob rau lwm lub zos thiab.Txiv Plig Nyiaj Pov hnov hais tias muaj ib tug Xib Hwb Mem Kuj (American – Protestant) tuaj tshaj Yes Xus lus Moo Zoo nyob hauv cov zos Hmoob nyob xeev Khuam thiab tus Xib Hwb ntawd nws kuj muaj nws cov ntawv Hmoob thiab.Txij hnub Txiv Plig Nyiaj Pov hnov cov xwm zoo ntawd los, nws niaj hnub nrhiav kom tau txoj kev mus cuag cov Xib Hwb Plos Tes Tas thiab xav nrog lawv tham txog ib cov ntawv Hmoob. Ces Xyoo 1953, lub 4 hli ntuj Txiv Plig Nyiaj Pov thiaj teem tau ib lub caij mus ntsib lawv.

Cov tau tuaj nrog Txiv Plig sib tham yog muaj yawg Dr. Linwood Barney, uas yog ib tug Xib Hwb Plos Tes Tas (Protestant), yawg Dr. William Smalley, uas yog tus kws txuj paub tsim tib neeg cov lus thiab cov txuj qog lo lus, thiab ob tug tub hluas Hmoob, YAJ Yeeb thiab THOJ Hwj, nrog Txiv Plig Nyiaj Pov nyob pem Roob Nyuj Qus.  Ua ntej lub rooj sab laj, nyias kuj muaj nyias cov ntawv, tiam sis, dhau lub rooj sab laj, sawv daws pom zoo thiab sib cog lus yuav los siv ib hom ntawv xwb, yog cov ntawv Hmoob R.P.A (Romanized Popular Alphabet).

Yog vim tsis siv ib hom xwb mas, yuav muaj ntau yam ntawv ces kev siv ntawv Hmoob mus los yuav tsis yooj yim. Los txog rau xyoo 1997, Txiv Plig Nyiaj Pov lawv sawv daws thiaj rov muab ib lub npe tshiab rau cov ntawv Hmoob hu ua “Ntawv Hmoob Thoob Teb”, Vim lawv pom tias hom ntawv Hmoob no ri mus deb zuj zus thiab tsoom Hmoob siv nyob tas ntiaj teb lawm.Txij xyoo 1953 los, Txiv Plig Nyiaj Pov thiaj li pib tsim ib cov phau ntawv qhia xyaum nyeem thiab sau lus Hmoob.

Txiv Plig Nyiaj Pov mam li pib qhia ntawv rau cov Hmoob nyob Roob Nyuj Qus thiab ib thaj tsam nyob tsis deb tsis ze ntawm lus zos ntawd.Coj kev ntseeg mus rau Hmoob zoo li cas? Txij xyoo 1954 los rau xyoo 1959 tsuas muaj li 5 los 6 yim Hmoob txais kev ntseeg Yes Xus xwb. Txiv Plig Nyiaj Pov kuj pib txhais Yes Xus lub Moo Zoo ntau zaj los ua lus Hmoob.

Txij li xyoo 1959, cov Hmoob nyob rau lwm lub xeev hnov txog Yes Xus lub Moo Zoo thiab pib kawm cov ntawv Hmoob, mas ntau yim thiaj zoo siab los txais kev ntseeg txog Yes Xus thiab xav kawm ntawv Hmoob.Los txog rau xyoo 1958, ib cov Txiv Plig Is Tas Lias tuaj nyob rau Moos Loob, lawv rau siab kawm lus Hmoob kawg nkaus thiab lawv tsim tau ib cov tsev kawm ntawv qhia cov tub cov ntxhais Hmoob kawm ntawv Hmoob.Tib lub sij hawm ntawd, ntau lub zos Hmoob tau txais kev ntseeg txog Yes Xus.

Txij thaum ntawd los thiaj li muaj cov tub hluas uas tuaj nrog cov Txiv Plig nyob thiab kawm ua Xib Hwb, kom xwv lawv thiaj tau tshaj Yes Xus lub Moo Zoo rau Hmoob. Ces Yes Xus lub Moo Zoo thiaj li nthuav mus deb zuj zus rau ntau lub zos Hmoob nyob Los Tsuas teb.Vim Li cas ib cov neeg tshaj Ntuj lus, thiaj ho yuav qhia ntawv Hmoob zoo li ntawd? Paub ntaub paub ntawv, mas yog txoj kev sib fim thiab sib sau ntawv mus los sib cuag. Tsis tas li, nyob hauv tej hauj lwm qhia kev ntseeg los kuj yuav tau siv ntawv Hmoob vim yuav qhia ua lus Hmoob. Nyob rau Los Tsuas teb ntau zaus, cov ntseeg txog Yes Xus yog cov paub ntawv Hmoob, ces lawv yog cov qhia ntawv Hmoob rau cov tseem teev dab qhua.Peb tsoom Hmoob txhua leej txhua tus yuav tau nco ntsoov Txiv Plig Nyiaj Pov (Fr. Yves Bertrais) cov txiaj ntsim.

Txiv Plig Nyiaj Pov tau siv tas nrho nws lub neej los pab peb cov Hmoob. Nws pab tsim tau cov ntawv Hmoob rau peb sawv daws siv, kom xwv peb tau xa xov mus los sib cuag, vim peb Hmoob tsis tau muaj ntawv uas yog peb tug.Niaj hnub no, peb Hmoob siv Txiv Plig Nyiaj Pov cov ntawv Hmoob Thoob Teb (Hmong RPA) mus puv qab ntuj. Tsis hais nyob Tuam Tshoj teb, Thaib Teb, Los Tsuas teb, Cob Tsib teb, los yog nyob rau cov teb chaw vam meej, kwv tij neej tsa Hmoob sawv daws puav leej siv cov Ntawv Hmoob Thoob Teb no.Cov tsev qhia ntawv theem qis mus txog theem siab los puav leej siv cov ntawv Hmoob Thoob teb no.

Peb ris Txiv Plig tej txiaj ntsim, peb ua Txiv Plig tsaug. Peb muaj hmoo, cov ntawv Hmoob Thoob Teb no tau pab peb tsoom Hmoob raws tau kev vam meej yooj yim, peb thiaj tsis tau tsim dua cov tshuab hlwb hlau tshiab, peb cia li siv luag neeg vam meej cov tshuab los sau peb Hmoob tus ntawv tau raws peb siab nyiam.

Written by Kou Ly

Reviewed and Edited by Xia Vue Yang and Paj V. YangSource: “Tsim Ntawv Hmoob Thoob Teb Zoo Li Cas?” by Fr. Yves Bertrais (Txiv Plig Nyiaj Pov) 1991

Latest Revised by: Joua Pao Vang Dated: 04/15/2015.

Leave a Reply